Często zdarza się, że pytamy dzieci, kim chcą być, kiedy dorosną, co będą robić za 20 lat. Później, młodzież odpowiada na pytania, jakie studia planują wybrać. Na rozmowach o pracę nie raz pada pytanie o wyobrażenie siebie samego za 5-10 lat. Bank sprawdza naszą sytuację, aby oszacować, co z nami będzie do końca umowy o kredyt. Martwimy się o emeryturę. Nieustannie myślimy o przyszłości. Czas płynie i udowadnia, że świat się zmienia, czasem w najmniej spodziewany sposób. Nikogo nie dziwi, że spełniają się niektóre propozycje science-fiction powstałe kilkadziesiąt lat wcześniej.
Ilu ludzi, tyle możliwości spojrzenia na przyszłość, a może i więcej. Wszystkie warianty projektowane są równolegle, towarzyszą sobie nawzajem. Mogą uzupełniać się, oświetlając wzajemnie najistotniejsze podobieństwa. Mogą też – nierzadko w dynamiczny sposób – zderzać się ze sobą, uwypuklając odmienność. Każda z wizji przyszłości rozpracowuje różne czynniki, osadzona jest w różnych przestrzeniach społeczno-kulturowych, wynika z różnych światopoglądów.
Przyszłość wiąże się z niepokojem i strachem. Lękiem o to, co będzie. Niepewność warunkująca postrzeganie przyszłości staje się immanentną częścią bycia w świecie, bycia tu i teraz. Przyszłość to stawianie pytań: o katastrofę klimatyczną, choroby cywilizacyjne, wyczerpanie naturalnych złóż, kolejne wojny, przemieszczanie się granic stref krajobrazowych, biotechnologię, przeludnienie, kolonizację innych planet, koniec świata, nieśmiertelność.
Przyszłość to szereg wątpliwości i brakujących odpowiedzi. Przyszłość to kolaż różnych scenariuszy.
Tegoroczny Projekt OFF Opera składa się z sześciu scenariuszy przyszłości. Każdy z nich dotyka innych aspektów myślenia futurologicznego, wykorzystując różne dziedziny sztuki – muzykę, literaturę, teatr, film, nowe media, grafikę, sound art. Jak w operze, media i dyscypliny sztuki konstruują patchworkowy utwór, podatny na różnorodne interpretacje, uzupełnienia i dookreślenia, tak alternatywne scenariusze przyszłości otwierają dyskusję – są raczej przestrzenią stawiania pytań, niż udzielania jednoznacznych odpowiedzi.
Pierwszy scenariusz jest próbą przewidzenia przyszłości – nieistniejących jeszcze wynalazków i zawodów. Bajka robotów to adresowany do dzieci cykl warsztatów słowa i obrazu oparty na metodzie design thinking. Czy to prawda, że większość dzieci będzie w przyszłości pracowało w nieistniejących jeszcze zawodach? Jak będą wyglądały wynalazki przyszłości? I dlaczego w projektowaniu najważniejsza jest empatia? Odpowiedzi na te i inne pytania znajdą się w animacji poklatkowej podsumowującej działania warsztatowe.
Opowieść o przyszłości to także twórcza refleksja nad audiosferą miast i miasteczek za kilkadziesiąt lat. Podczas cyklu warsztatów fieldrecordingowych dla młodzieży Przyszłość: soundtrack punktem wyjścia będą antropologia i ekologia dźwięku. Drugi scenariusz będzie kolektywnym projektowaniem przestrzeni dźwiękowej w formie instalacji. To także próba odpowiedzi na pytanie: jak będą brzmiały miasta przyszłości?
Mapowanie pojęcia edukacji, krytyczny namysł nad ideą uczenia się w przyszłości będzie sednem trzeciego scenariusza. Podstawą do działania podczas cyklu warsztatów Ostatni dzwonek staną się doświadczenia edukacyjne wszystkich uczestników i uczestniczek zajęć: uczniów, studentek, nauczycieli i wykładowczyń. Twórcze działania, oparte na założeniach etnografii performatywnej i pedagogiki teatru doprowadzą do powstania interdyscyplinarnej pracy artystycznej na pograniczu reportażu, filmu dokumentalnego i manifestu, w którym głos zabiorą wszyscy, którym bliska jest idea edukacji na miarę XXI wieku.
Jak będzie wyglądać przyszłość za czterdzieści lub pięćdziesiąt lat w wizjach tych, którzy najprawdopodobniej jej nie doświadczą? Na to pytanie postara się odpowiedzieć czwarty scenariusz przyszłości – cykl warsztatów epistolograficznych i strorytellingowych dla seniorek i seniorów Poste restante. Dyskusje, rozmowy i działania warsztatowe na temat biotechnologii, transhumanizmu czy kolonizacji innych planet zostaną uwiecznione w formie wywiadów wideo, które będą elementem dokumentalnej etiudy filmowej.
Piąty scenariusz przyszłości kryje się w intermedialnym utworze teatralno-muzycznym autorstwa Andrzeja Koniecznego. Finałowa offopera skomponowana w technice aleatoryzmu kontrolowanego opowiada o braku porozumienia w czasach upadku ludzkiej cywilizacji. Dramaturżką i reżyserką spektaklu jest Zdenka Pszczołowska, natomiast za choreografię odpowiada Oskar Malinowski. Podstawę widowiska stanowi partytura graficzna, za której kolektywne wykonanie odpowiadać będą zarówno muzycy, jak i artyści-amatorzy, którzy wezmą udział w muzyczno-performerskich warsztatach. Nawiązując do idei sztuk społecznych oraz koncepcji musickingu autorstwa Christophera Smalla, australijskiego muzyka i edukatora, współtwórcami koncertu performatywnego będą także wszyscy widzowie i widzki zgromadzeni na premierze. Prawykonanie dzieła odbędzie się 5 października w Sali Wielkiej Centrum Kultury ZAMEK w Poznaniu podczas Kongresu: 2071.
Komplementarną częścią widowiska teatralno-muzycznego jest publikacja o charakterze eksperymentu społeczno-artystycznego. Na zaproszenie OFF Opery kilkanaście osób ze świata kultury, sztuki, nauki i biznesu napisało swój List do przyszłości – do kogoś lub czegoś istniejącego w 2071 roku. Teksty zostaną opublikowane drukiem we wspólnej publikacji – są wśród nich listy prywatne, prorokujące, komentujące, zaangażowane społecznie, katastroficzne, metafizyczne. Każdy z listów to unikatowy wariant przyszłości – razem tworzą niezwykle ciekawy kolaż przekonań i światopoglądów, estetyk, wrażliwości i osobistych doświadczeń.
Zgromadzone na przestrzeni kilku miesięcy wypowiedzi, filmy, fotografie oraz fragmenty listów stworzone przez artystów i publiczność OFF Opery posłużą do stworzenia zbiorowej, patchworkowej pracy artystycznej, a zarazem szóstego scenariusza przyszłości – cyfrowej kapsuły czasu. Zebrane materiały zostaną zakodowane przez programistów tworzących w nurcie digital art, a następnie umieszczone na platformie internetowej. Przez dziesięć lat obraz współczesności, odbijający społeczne nastroje, estetykę i wrażliwość ludzi żyjących w latach 20. będzie niedostępny. Kolaż wiadomości zamkniętych w kapsule czasu w pełni ujrzy światło dzienne dopiero w 2031 roku.